Elektronik Ticaret Terimler Sözlüğü

Elektronik Ticarette Bilgi Güvenliği Terimleri

açık anahtar (public key): Açık anahtarlı bir kriptografik yöntem (algoritma) kullanan bir kullanıcının kendisine ait olan iki anahtarından kamuya açık olanı.
açık anahtar altyapısı-AAA (public key infrastructure-PKI ): Bilgi iletişiminde açık anahtarlı kriptografinin yaygın ve güvenli olarak kullanılabilmesini sağlamaya yarayan ve birbirleriyle eşgüdüm içinde çalışan anahtar üretimi, anahtar yönetimi, onay kurumu, sayısal noterlik, zaman damgası gibi hizmetlerin tümü.
açık anahtarlı kriptografi (public key cryptography): Her kullanıcıya, sürekli kullanım için biri açık diğeri gizli iki anahtarın verildiği şifreleme/şifre çözme yöntemlerinin tümü. Asimetrik kriptografi ya da çift anahtarlı kriptografi adını da alır.
açık bilgisayar ağı (open computer network): İsteyen herhangi bir bilgisayar kullanıcısının bağlanabileceği ve diğer kişilerle bilgisayar üzerinden iletişim kurabileceği, herkese açık elektronik iletişim ortamı. Örnek: Internet.
anahtar (key): Şifreleme ve şifre çözme sırasında kullanılan sayı dizisi.
anahtar üretimi (key generation): Açık anahtarlı kriptografide, her kullanıcının açık/gizli anahtar çiftinin, kullanılan kriptografik yönteme bağlı matematiksel işlemlerle hazırlanması
anahtar yönetimi (key management): Açık anahtarlı kriptografide her kullanıcıya farklı anahtar çiftleri verilmesi, kullanıcıların açık anahtarlarının herkesin ulaşımına açık olarak saklanması ve kullanıcıların gizli anahtarlarının mutlak gizliliğinin sağlanmasından sorumlu düzen
anahtarı bulan kurum-ABK (key recovery agency-KRA): Yasal erişime yardımcı olmak amacıyla kurulan ve yargının gerektirdiği durumlarda, zan altındaki kişinin gizli anahtarının matematiksel yöntemlerle elde edilmesini sağlayan kurum. Gizli anahtarını kaybeden herhangi bir kişi de, kimliğini belgeleyerek ABK’ye başvurursa anahtarını yeniden elde edebilir
Basit bölüm: (Simple segment) Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı olmayan bölüm. (Anlamı sabit ve açık olan bölüm)
Basit veri elemanı: (Simple data element) Tek bir değer taşıyan veri elemanı.
bilgi bütünlüğü (message integrity): Bilginin saklanması veya açık/kapalı iletişim ağlarından iletimi sırasında içerik açısından herhangi bir değişime uğratılmamış olması, özgün halinde korunması
bilgi güvenliği (information security): Bilginin, i) kime ait olduğu belirlenmiş, ii) bütünlüğü korunarak, ve iii) gizliliği sağlanmış olarak iletimi ve saklanması.
Bölüm adı: (Segment name) Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri bölümü kavramının tanımlanması.
Bölüm kodu: (Segment code) Bölüm rehberinde tanımlandığı şekilde, her bölümü tek olarak gösteren kod.
Bölüm rehberi: (Segment directory) Tanımlandırılmış, isimlendirilmiş bölümler listesi.

çift anahtarlı kriptografi (double key cryptography): Açık anahtarlı kriptografi veya asimetrik kriptografi.
Doküman: (Document) Bir verinin üzerine kayıt edildiği, insan ya da makine tarafından okunabilen, (değişmez) veri taşıyıcı.
elektronik kimlik belgesi-EKB (digital certificate): Onay kurumunun hazırladığı ve sayısal olarak imzaladığı, hangi açık anahtarın hangi kişiye ait olduğunu gösteren belge.
elektronik veri değişimi-EVD (electronic data interchange-EDI): Standart bir formda yazılmış olan bilgilerin bilgisayarlar arasında aktarımı ve otomatik olarak yorumlanıp işlenebilmesi.
Elektronik Veri Değişimi: (Electronic Data Interchange) Standart bir yapıda bilgisayardan – bilgisayara veri (ticari) transferi.
erişim (access): Herhangi bir sistemi kullanmaya başlama, örneğin bir elektronik ticaret sistemine bilgisayar üzerinden bağlanarak iletişim kurma.
EVD kurumu (EDI association): Bir ülkede EVD kullanımını düzenleyen kuruluş, örneğin, ABD’deki EDIA, Avustralya’daki EDICA, Kanada’daki EDICC veya Yeni Zelanda’daki EDIANZ
EVD servis sunucusu (EDI server): Bir EVD servisinin merkezinde olan bilgisayar sistemi.
gizli -özel,kişisel- anahtar (private key): Açık anahtarlı kriptografi kullanan bir kullanıcının, kendisine ait olan iki anahtarından gizli tutulanı.
gizlilik (privacy): İletişim kuran iki taraf arasındaki yazışmaların üçüncü kişilerden gizli tutulması, veya bir kişiye ait bilgilerin kendisi dışında herkesten gizli tutulması.
güvenilir üçüncü kuruluş, kurum veya kişi-GÜK (trusted third party-TTP): Bir çeşit onay kurumu. Onay kurumlarının yaptığı gibi kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip, elektronik kimlik belgelerini hazırlamaya ve anahtar yönetimini sağlamaya ek olarak, kişilerin gizli anahtarlarını çok güvenli bir ortamda saklayan ve gerektiğinde yargı kararıyla yetkili makamlara veren kuruluş.
kanal (channel): Bilginin bir kullanıcıdan diğerine iletimi için gereken fiziksel iletişim ortamı, örneğin, bilgisayar bağlantısı, telefon kablosu, radyolink ve uydu üzerinden diğer kullanıcıya ulaşan bağlantının tümü
kapalı bilgisayar ağı (closed computer network): Kullanıcılarından biri olmak için belirli koşulların sağlanması gerektiği, herkese açık olmayan bilgisayar ağları. Örnek: Bankalar ve bankamatikler arasındaki bağlantı.
kimlik belirleme (authentication): Herhangi bir servisi almak isteyen birinin, gerçekten de kendi iddia ettiği kişi olduğunun belirlenmesi.
Kod: (a) Bilginin kısaltılarak kayıt edildiği ya da tanımlandığı karakter dizisi (b) Bilgisayarın tanıyacağı formda özel semboller kullanılarak bilginin gösterilmesi ya da tanımlanması.
kriptografik algoritma (cryptographic algorithm): Şifreleme / şifre çözmede kullanılan belirli bir yöntemin ayrıntılı içeriği, bu içeriğin matematiksel adımları.
kriptoloji (cryptology): Güvenli bilgi iletişimi ve/veya saklanması için sifreleme ve sifre çözme yöntemleri türeten, geliştiren, inceleyen bilim dalı.
Mesaj çizeneği: (Message diagram) Bir mesaj içindeki bölüm dizisinin grafiksel gösterimi.
Mesaj kodu: (Message code) Mesaj tipini tanımlayan ve tek olan alfabetik referans (isim).
Mesaj rehberi: (Message directory) İsimlendirilmiş, tanımlandırılmış ve tarif edilmiş mesaj tiplerinin listesi.
Mesaj tipi: (Message type) Belirlenmış işlem tipi için ihtiyaçları kapsayan, tanımlanmış ve planlanmış veri kümesi (seti).
Mesaj: (Message) Bilgiyi taşımak üzere planlanmış sıralı (düzenli) karakter serisi
onay kurumu-OK (certifying authority-CA): Kişilerin kimliğini güvenli olarak belirleyip elektronik kimlik belgelerini hazırlayan ve anahtar yönetimini sağlayan kuruluş.
sayısal imza (digital signature): Elektronik ortamdaki yazışmalara eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini ve gönderilen yazının iletim sırasında bozulmadığını kanıtlamaya yarayan bölüm. Sayısal imza, yazının içeriğine ve imzalayanın gizli anahtarına bağlı bir kriptografik yöntemle atıldığı için, sayısal imzanın doğrulanmasında, imzayı atanın açık anahtarı kullanılır.
sayısal noter (digital notary): Bilgisayar ağlarında iletilen bilgileri tarafların isteği ile saklayıp, kendisine başvurulduğunda belgeleyebilen kuruluş.
tek anahtarlı kriptografi (single key cryptography): Şifreleme ve şifre çözme için aynı anahtarı kullanan kriptografik yöntemlerin tümü. Simetrik kriptografi veya gizli anahtarlı kriptografi adını da alır. Kullanılan gizli anahtarı mesajı gönderen ve alan kişilerin paylaşması gerektiği için, tek anahtarlı kriptografinin güvenilirliği, her kullanıcı çiftine ayrı bir anahtar verilebilmesine bağlıdır. Bu durumda, bir kullanıcı, haberleşeceği herkes için farklı bir anahtar kullanmak zorundadır; bu ise önemli bir anahtar dağıtımı problemine yolaçar. Çift anahtarlı kriptografi , bu sorunu ortadan kaldırmıştır.
UN/EDIFACT : Mesaj rehberinde belirlendiği düzende sıralı bölümler kümesi.
Veri Elemanı Adı: (Data element name) Doğal dilde bir ya da daha çok sözcük ile veri elemanı kavramının tanımlanması.
Veri elemanı Niteliği: (Data element attribute) Veri elemanının tanımlanmış özelliği
Veri elemanı rehberi: (Data element directory) Tanımlanmiş, isimlendirilmiş veri elemanı niteliklerinin, uygun veri elemanı değerinin nasıl simgeleneceğine ilişkin spesificasyonları içeren liste.
Veri elemanı: Verinin, tanımlamak, değer göstermek için özellikleri belirlenmiş bir birimi.
Veri: Bilginin, iletişim, yorum, ya da işlem için uygun olarak formülize edilmiş şekilde gösterilmesi
yasal erişim ( lawful access): Devletin, açık anahtarlı bir kriptografik algoritma kullananların gizli anahtarlarına, yasaların gerektirdiği durumlarda ve yargı kararıyla ulaşabilme yetkisi.
zaman damgası (time stamp): Bilgisayar ağlarında iletilen mesajlara eklenen ve mesajın yazıldığı zamanı güvenli olarak belgeleyen damga.
Kaynak: www.e-ticaret.gov.tr/e_kutuphane/sozluk.htm

Numaralandırma Terimler Sözlüğü

A
Aaccess code Erişim kodu
address Adres
addressing Adresleme
allocate (v.) Tahsis etmek
allocation Tahsis
alpha-numeric dialling Alfa-nümerik çevirme/arama
area code Alan kodu
B
billing Faturalama
branding Markalama
C
call centre Çağrı merkezi
calling card service Telefon kartı hizmeti
calling party Arayan taraf
Calling Line Identification (CLI) Arayan abonenin tanınması
campus network Yerleşke şebekesi
carrier Taşıyıcı
carrier identification code Taşıyıcı tanımlama kodu
carrier pre-selection Taşıyıcı ön-seçimi
carrier selection Taşıyıcı seçimi
carrier selection code Taşıyıcı seçim kodu
City Information Highway Şehir bilgi otobanı/ana hattı
common access code Ortak erişim kodu
corporate network Birleşik şebeke
country code Ülke kodu
customer service help desk Müşteri hizmet yardım masası
D
decimal digit (0.....9) Ondalık sayı
dial (v.) Çevirmek
dialling Çevirme
dialling prefix Çevirme prefiksi
digit Rakam
Direct-Dialling-In (DDI) Doğrudan dahili arama
directory enquiries Rehber talebi
distribution frames Dağıtım çatısı
domain name Alan adı
E
easy and informed access Kolay ve haberli erişim
easy access Kolay erişim
emergency call Acil çağrı
emergency number Acil çağrı numarası
end user number Son kullanıcı numarası
ENF (European Numbering Forum) Avrupa Numaralandırma Forumu
equal access Eşit erişim
equal opportunity numbers Eşit fırsat numaraları
equal quality numbers Eşit kalite numaraları
ETNS (European telephony Numbering Space) Avrupa Telefon Numaralandırma Sistemi
ETO (European Telecommunications Office) Avrupa Telekomünikasyon Ofisi
European Committee of Telecommunications Regulatory Authorities (ECTRA) Avrupa Telekomünikasyon Düzenleyici Otoriteleri Komitesi
European country code Avrupa ülke kodu
European Numbering Scheme Avrupa Numaralandırma Planı
European service access code Avrupa hizmet erişim kodu
Europe-wide freephone services Avrupa genelinde ücretsiz aranır hizmet
Europe-wide number Avrupa genelinde numara
exchange Santral
F
fixed network Sabit şebeke
"follow me" functionality “İzle beni” işlevselliği
freephone Ücretsiz arama
freephone number Ücretsiz aranır numara
freephone service Ücretsiz aranır telefon hizmeti
freephone call Ücretsiz aranır telefon çağrısı
G
geographic portability Coğrafi taşınabilirlik
global access Küresel erişim
global number Küresel numara
global numbering plan Küresel numaralandırma planı
global service code Küresel hizmet kodu
golden number Altın numara

H
handling of calls Çağrıların alınması
handset Telefon makinası/Ahize
hexadecimal digit (0......9, A........F) 16’lık düzende rakamlar
home location register (HLR) Yerel abone kütüğü
I
IN (Intelligent Network) Akıllı Şebeke
indefeasible right of use (IRU) Vazgeçilmez Kullanım Hakkı
Internet IP address Internet IP Adresi
international carrier Uluslararası taşıyıcı
international prefix Uluslararası prefiks
international numbering resource Uluslararası numaralandırma kaynağı
K
keypad Tuş takımı

L
local access provider Yerel erişim sağlayıcısı
local calling area Yerel çağrı alanı
local exchange area Yerel santral alanı
local loop Yerel ağ
location portability Coğrafi taşınabilirlik
long-distance carrier Uzak mesafe taşıyıcısı

M
mobile network service Mobil şebeke hizmeti
Mobile Country Code (MCC) Mobil ülke kodu
Mobile Network Code (MNC) Mobil şebeke kodu

N
naming and addressing for Internet Internet için isimlendirme ve adresleme
naming (Internet) İsimlendirme
national destination code (NDC) Ulusal alan kodu
national numbering/number plan Ulusal numaralandırma, numara planı
National Numbering Scheme Ulusal numaralandırma planı
number block Numara bloğu
number ownership Numara mülkiyeti
number portability Numara taşınabilirliği
number pooling Numara havuzu
number tradability Numaranın ticaretinin yapılabilirliği
Numbering Numaralandırma

O
on a call by call basis Çağrı bazında
on line services “On-line” hizmetler
operator Operatör
open access Açık erişim
operator-to-operator portability Operatör taşınabilirliği

P
pan- European service Avrupa kapsamlı hizmetler
Personal Communications Service (PCS) Kişisel Haberleşme Hizmeti
personal number Kişisel numara
personal numbering Kişisel numaralandırma
ported number Taşınan numara
POTS Geleneksel Telefon Hizmetleri
preselect (v.) Ön seçme
premium rate service Özel tarifeli hizmetler

R
retail level Perakende seviye
reuse Tekrar kullanım
routeing (or routing) Yönlendirme
routeing number (or routing number) Yönlendirme numarası
S
scarce resource Kıt kaynaklar
service platform Hizmet platformu
service portability Hizmet taşınabilirliği
service provider Servis sağlayıcı
service provider portability Servis sağlayıcı taşınabilirliği
service roaming Hizmet dolaşımı
shared cost service Maliyet paylaşımlı hizmetler
short code Kısa kod
short number Kısa numara
single digit prefix Tek rakamdan oluşan prefiks
specific access code Özel erişim kodu
standard telephone keypad Standart telefon tuş takımı
subscriber Abone

T
telephone handset Telefon makinası
telephone number Telefon numarası
teleshopping Uzaktan/tele alışveriş
transit area Transit alan
U
UIFS (Universal International Freephone Service) Evrensel Uluslararası Ücretsiz Aranır
Telefon Hizmeti
Universal Personal Telecommunications (UPT) Evrensel Kişisel Telekomünikasyon
user-friendliness Kullanıcı dostu
V
valuable number Değerli numara
vanity number Özel numara
virtual country code Sanal ülke kodu
VPN (Virtual Private Network) Sanal Özel Şebeke
W
world- wide numbering plan Ülke genelinde numaralandırma planı
World telephony numbering plan Dünya telefon numaralandırma planı
Kaynak:http://www.tk.gov.tr/Yayin/sozluk/Numaralandirma_Terimler_Sozlugu.pdf